Duurzaamheid in financiële dienstverlening is een vakgebied waarin expertises op het gebied van financiering, duurzaamheid, compliance en legal elkaar vinden. In CMS Green Guidance delen we maandelijks wat urgent is vanuit juridisch perspectief. Een groene gids over (nieuwe) regelgeving en trends.
Dubbelinterview Simon Hardonk en Etienne Courbois met Mariette Doornekamp, partner bij Deeptech Equity NL
‘De energietransitie niet financieren is op termijn een veel groter risico’
Traditioneel risicoprofiel hindert duurzame financiering
Bij het financieren van nieuwe duurzame initiatieven of het verduurzamen van bestaande bedrijven, komt er een moment dat het risico ingeschat wordt. Vindt er financiering plaats, of niet? Maar hoe houdbaar is de kortermijnvisie die de hoofdrol speelt bij deze besluiten? Simon Hardonk en Etienne Courbois van CMS gaan in gesprek met Mariette Doornekamp, partner bij Deeptech Equity NL, over het hoe en waarom van duurzame financiering en waarom niets doen meer risico oplevert. Deeptech Equity NL financiert de verduurzaming van de Nederlandse maakindustrie met gebruik van bewezen technologieën die industriële activiteiten combineren met software en data. Doornekamp is een ervaren bestuurder en commissaris met een achtergrond in onder meer de scheepsbouw.
Hardonk: ‘Hoe selecteren jullie ondernemingen, wanneer is het interessant?’
Doornekamp: ‘We zijn gestart met een grote selectie van bedrijven die software en industriële activiteiten combineren. Daar is een shortlist uitgekomen van zo’n 1300 bedrijven die in hardware investeren. Daarvan zijn er weer zo’n 300 aantrekkelijk voor de volgende (scale-up) fase. En uit die groep selecteren we er vijftien, meer ruimte hebben we niet in het huidige fonds. Wat mij in dat proces opvalt is dat we een erg innoverend volk zijn. Er komt veel goeds uit onze universiteiten, uit Delft, uit Eindhoven, uit Twente. Jammer is alleen dat we de financieringsstructuur niet op orde hebben. Er is gewoon geen scale-up kapitaal voor de maakindustrie in Nederland. Dat doet Duitsland beter. De overheid moet zich realiseren dat er niet alleen marktfalen is als het om financiering gaat, maar ook systeemfalen. Neem de hyperloop (het concept van een van een vacuümtrein, red.) daarmee won de TU Delft internationaal de eerste prijs. Maar zoiets moet doorontwikkeld worden. Het Engelse projectteam heeft 450 miljoen opgehaald, hier is het sprokkelen. Terwijl deze technologieën ons moeten redden over 25 jaar.’
Courbois: ‘Het financieren en het opschrijven van projecten op het gebied van zonne- of windenergie of een recyclingfabriek is complex. Ook door de basisvraag: wat is nu eigenlijk sustainable finance? Hoe gaan banken voldoen aan hun verplichting om in toenemende mate duurzame activiteiten te financieren? Aan de andere kant wordt er druk gezocht naar sustainable assets. Hoe classificeer en omschrijf je die? Dat zijn de zaken waar wij steeds meer mee bezig zijn.’
Hardonk: ‘Wij zien als juristen dat het financieren van duurzame initiatieven soms problemen geeft vanwege de ongunstige risico-rendementsverhouding.’
Doornekamp: ‘Ik heb in het verleden gewerkt als bankier en ik zie ook dat die risicoafweging een probleem is in de praktijk. De vergroening van onze industrie is noodzakelijk en onvermijdelijk, anders halen we het maximum van 1,5 graad opwarming die is afgesproken in het akkoord van Parijs, niet. Tegelijk is die draai die we moeten maken zo groot, dat mensen het vaak niet kunnen bevatten. Daarom is het zo moeilijk om de transitie te financieren, zeker voor grote bedrijven. Terwijl het een veel groter risico is om het niet te doen. Maar dat laatste is lastiger te kwalificeren of classificeren. Maar blijf je hangen in verouderde technologie en productiemethodes, dan houdt je bedrijf gewoon op te bestaan.’
Hardonk: ‘Dat is het grote risico op maatschappijniveau, maar dat verschilt erg van het risico op ondernemingsniveau. De echt grote vervuilers kennen enorm lange balansen en grote terugverdientijden van investeringen. Daar gaat verduurzaming (te) lang duren. Het makkelijkst is het starten van een nieuwe onderneming met nieuwe technologie.’
Doornekamp: ‘Wij denken dat je met groene en duurzame technologieën bestaande product-marktcombinaties kunt overnemen. In mijn ogen is het risicoprofiel dan minder groot, maar dat wordt niet door iedereen zo gezien. Maar wat is nu eigenlijk risico?’
Hardonk: ‘Daar zit een deel van het probleem, De Nederlandsche Bank zegt ook dat er op macroniveau een systeemrisico ontstaat als we te weinig doen aan verduurzaming. Tegelijk zien wij in ons werk dat op microniveau de risico’s voor duurzame projecten snel als hoog worden gepercipieerd. Dan komt een financiering moeilijk rond. En uiteindelijk wentel je dan het risico dus af op de maatschappij als geheel.’
’Courbois: ‘Het gaat bij onze transacties om risico op kredietniveau. Het andere, grotere risico openbaart zich pas op langere termijn. Het makkelijker om het risico van Shell te beoordelen met een bril op die zicht biedt op een termijn van twee tot vijf jaar. En dat ziet er dan best goed uit. Zet je diezelfde bril op om naar duurzame projecten te kijken, dan kom je mogelijk in de knel. Vervolgens gebeuren er daardoor veel dingen niet, die wel hard nodig zijn.’
Doornekamp: ‘Je ziet dat grote partijen als pensioenfondsen nu uit olie en gas stappen. Het is niet zeker dat dit de noodzakelijke transitie versnelt. Je moet de noodzakelijke veranderingen samen inzetten. En we schieten er pas echt iets mee op als er bereidheid is om de alternatieven te financieren. Want anders heb je straks geen vervanging.’’
Hardonk: ‘Wat zijn de bandbreedtes van de financieringen van Deeptech Equity NL?’
Doornekamp: ‘We hebben gezegd dat we financiering willen verstrekken op basis zoals ze dat in Amerika ook doen bij scale-ups: dan zijn grote tickets om de voor de bedrijven noodzakelijke groei snel te kunnen realiseren dus 30 miljoen equity, 30 miljoen cofinanciering en 30 miljoen schuld. Zo haal je, soort van vanzelf, de winnaars eruit: als het lukt om financiering te krijgen, weet je dat het bedrijf een zekere omvang gaat krijgen. En groei of opschalen is noodzakelijk. We kijken specifiek naar nieuwe, bewezen technieken. Bijvoorbeeld brandstofcellen, verticale plantengroei, misschien kweekvlees op termijn, wie zal het zeggen. Een ander criterium is dat het om tastbare producten of productie gaat die verduurzamen op basis van bewezen technologie.’
Hardonk: ‘Wij hebben soms te maken met projecten die op papier alle mogelijke risico’s hebben afgedekt, maar die toch niet goed van de grond komen. Soms door technische problemen, dan heb je een langere adem nodig. Maar het nadeel is dat het project dan gelijk niet meer in de traditionele risicoprofielen past.’ ’
Doornekamp: ‘De technologie is heel belangrijk, dat zien wij ook. Het moet echt bewezen zijn, anders ben je eigenlijk nog een startup. Over de hoeveelheid benodigde omzet kan je twisten, maar de technologie moet goed zijn. Ook is een bedrijf erbij gebaat als het het backoffice op orde heeft. Daarom is bij ons een Nederlandse beursgang de vaste stip op de horizon. Het fonds wil technologische ontwikkeling die in Nederland heeft plaatsgevonden, in Nederland houden. We ondersteunen en zorgen voor een juristenkantoor en de juiste contracten. De beursgang is overigens pas het begin, niet het eindpunt. Het heet niet voor niets Initial Public Offering! Bijkomend voordeel zou zijn dat de AEX diverser wordt: minder oude economie en meer nieuwe technologie.’
Courbois: Wat zou jij graag anders geregeld zien, bijvoorbeeld vanuit de regering?
Doornekamp: ‘Dat technologische ontwikkelingen gewaarborgd worden, dat we daar goed voor zorgen. Financiering hoort daarbij. Het financieringsveld is groter dan universiteiten en startups. Als overheid moet je zowel de duwer als de trekker zijn, die rol kan niet opgepakt worden door banken of pensioenfondsen. Omdat het toch weer neerkomt op risicoperceptie: die is te groot. De private partijen kunnen het niet alleen. Is er eenmaal een financierings-infrastructuur voor de nieuwe en groene maakindustrie, dan groeit ook de knowhow. En funds of funds investeringen kunnen daar zeker een rol in spelen.’
Hardonk: ‘Is er behalve te weinig infrastructuur ook gebrek aan kennis? Bij sommige partijen is veel geld aanwezig, maar, zoals Johan Cruijff zei: “Ik heb nog nooit een zak geld een goal zien maken.”
Doornekamp: ‘We lopen tegen al deze dingen aan, we vragen daarom zowel aan de overheid als aan de industrie of ze ons willen helpen. Dat is voor bedrijven moeilijk, omdat zij ook met hun aandeelhouders te maken hebben. Maar het zal moeten, omdat er verder bitter weinig mogelijkheden zijn.’
Doornekamp: ‘Vinden jullie dat je als jurist ook een rol te vervullen hebt om het risicoperspectief bij duurzame financiering anders neer te zetten?’
Hardonk: ‘Juristen denken in risico’s. Het probleem is dat wij in de regel ook op het niveau van het kredietdossier kijken. En dat moet losgelaten worden. Als je continu absolute zekerheid wilt hebben, dan wordt het lastige nieuwe technologieën te financieren en krijgen we deze transitie als maatschappij niet voor elkaar. Bekijk je het vanuit disruptie, dan ziet het er al heel anders uit. Het is beter om als bedrijf niet te blijven hangen in een straks niet-financierbare activiteit of te wachten tot je in het publieke debat tot de orde wordt geroepen.’
Courbois: ‘Het blijft moeilijk te meten natuurlijk, het directe effect van niets doen. Tegelijk moeten we nu in no-time van het Russische gas af en vorig jaar stond een groot deel van Limburg onder water: het lijkt er bijna op dat dit soort triggers nodig zijn om de noodzaak van de financiering van duurzame projecten aan te tonen.’
Over Deeptech Equity NL
Dit nieuwe investeringsfonds (opgericht in juni 2021) financiert de internationale expansie van Nederlandse Deeptech bedrijven. Het is het eerste deeptechfonds, met grotere equitytickets en met een looptijd van 15 jaar, dat gaat investeren in ‘Key Enabling Technology’ (KET) voor de klimaat- en energietransitie in Nederland. Geselecteerde deeptech-winnaars worden ondersteund met een groeifinanciering van 100 miljoen en met industrie-expertise, met als doel een beursgang in Amsterdam.
